O Kołłątajówce

Miał syna Jana Rafała Hugona ur. w 1825 r. , Eustachego Ignacego Antoniego ur. 1830 i Zofię Marię ur. 1832

Po śmierci Eustachego Mateusza majątkiem zarządzała jego żona Barbara.

Wiadomo że dziedzic dóbr Wólka Kłucka m.in.

-Prowadził działalność przemysłową (opartą na przetwórstwie żelaza),

-Był głównym fundatorem kościoła p.w. Św. Michała w Grzymałkowie („stary” kościół, obecnie opuszczony i zaniedbany niszczeje, o dziwo nie figuruje w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków) i finansował remont kościoła w Strawczynie

– Nie wykonał polecenia władz carskich by zburzyć grotę i kapliczkę Św. Rozalii na Perzowej Górze – przeciwnie odrestaurował ją. Przy czym kapliczka miała być zburzona z inicjatywy biskupa A.Burzyńskiego – gdyż wg niego ludność okoliczna oddawała tam cześć pogańskim bożkom. (Niedaleka Góra Dobrzeszowska ma na szczycie pozostałości po dawnych kultowych budowlach).

– 24 kwietnia 1863 roku odmówił nakarmienia powstańców (tłumacząc brakiem żywności). Gdy się wydało, że żywność ukrył, dowódca powstańców Dionizy Czachowski osobiście go wychłostał, zamknął w loszku – a na ucztę zaprosił okoliczne ziemiaństwo. Ten ostatni incydent budzi największe zaciekawienie – i wątpliwości. Bo był to wg przekazów „starszy już Eustachy Kołłątaj” – natomiast Eustachy Ignacy (syn) miał wtedy 33 lata, a jego ojciec Eustachy Mateusz nie żył już od wielu lat. Kto więc został wychłostany ?! Zarządca?

Incydent ten wymieniany jest w przekazach jako „Eustachowa Uczta”, „Eustachowa Pokuta” albo „Eustachowe Baty”

Najnowszy trop do źródła tych informacji (dot. „Eustachowej Uczty”) prowadzi do czasopisma z tamtych lat: Dziennik Powszechny nr 264 z 1863r i nr 1z 1864r. Gazeta dostępna jest w bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego.

Pasjonatów, którzy dotrą do właściwych informacji – prosimy o kontakt.

Ciekawe są także nowsze dzieje Kołłątajówki:

W 1938 r.- pałac z otaczającym go ogrodem kupił urzędnik kolejowy Stefan Dąbrowski. Jego żona Joanna, osoba o artystycznej duszy, malowała obrazy i pisała wiersze. Pisała (zachowane do dziś) pamiętniki od chwili gdy po raz pierwszy ujrzała pałac.

Z pamiętnika Joanny Dąbrowskiej o dniu kiedy jechała zobaczyć stary dwór w Wólce Kłuckiej w 1938 roku, który mąż planował nabyć z przeznaczeniem na letnisko.

Dojechali właśnie do wsi Kuźniaki:

„Okolica naprawdę bardzo ładna przejeżdżając przez Kuźniaki widzimy na tle ciemnego lasu staw pokryty cały lilii wodnej białym kwieciem – o jak cudnie na świecie”.

Dojeżdżamy do Wólki Kłuckiej – już widać naszą ruderę – zaśmiał się dotychczasowy właściciel dworu.

Patrzymy – wśród drzew i krzewów dziko zarosłych i nie do przebycia prawie – rozparł się na sześciu kamiennych kolumnach stary Kołłątajów dwór – okna osłonięte okiennicami, cisza jakaś święta wokoło i zda się śni stare dworzysko o minionych dobrych czasach – i zda się marzy o swojej dawnej świetności. Dziś stare (starcze) szczerbate mury, zerwany dach, zarastają wspaniałe schody po których niedawno stąpały lekkimi stopy eleganckie kobiety – jak elfy krążą ich duchy wsród starych ruin – i zda się coś szlocha wśród opuszczonych murów…

Wchodzimy do wnętrza – cisza niemal cmentarna – i przedziwnie smutna- cisza odeszłych pokoleń – cisza opuszczonego gniazda…

Straszna ruina – ślicznie tu, ale ten dom bez duszy – takie niesamowite robi wrażenie.

Pokusa posiadania własnego domu i kawałeczka ziemi (zaledwie trzech morgów ) – przezwycięża wszystkie racje i decyzja zapada: kupi się te ruiny, trochę poprawi, ukocha tchnie się w nie nowe życie – i nowym tętnem zabije serce starego dworu – a może ten kąt odwdzięczy się za to ukochanie i odszuka wśród swoich murów okruchy szczęścia i ozłoci nimi życie nowych mieszkańców. Kto wie dlaczego właśnie nam sądzone obudzić stare mury !…”

Tak zapamiętała ten pierwszy dzień w Kołłątajówce ta młoda kobieta.

Na wiosnę 1939 roku rodzina Dąbrowskich zamieszkała w wyremontowanym dworze i były to najpiękniejsze wakacje w życiu tej rodziny.
Gdy 1 września wybuchła wojna – rodzina została rozdzielona i przez wiele miesięcy najbliżsi nie wiedzieli czy ich kochani jeszcze żyją i co się z nimi dzieje.
Z dnia na dzień matka z trójką dzieci została sama na tym świeżo zasiedlonym letnisku…
We wrześniu próbowali przedostać się do ojca, do Radomia – ale działania wojenne zmusiły ich do powrotu – do domu w którym (w międzyczasie) stacjonował sztab niemiecki, część rozkradziono a trochę rzeczy i pościel przechowali sąsiedzi…
Rodzina połączyła się dopiero w grudniu – tuż przed świętami Bożego Narodzenia.

„Siedzieliśmy już przy skromnej wigilijnej wieczerzy, gdy ktoś zastukał do drzwi:
o posłaniec z Oblęgorka.
Zacni państwo Sienkiewiczowie przesyłają życzenia –jak one słodko nam brzmią na tym przymusowym wygnaniu.
Ale obok serdecznych słów – jeszcze bułeczka, kawał kiełbasy, galareta i jabłka …
Święta nie będą głodne !
Jakoś raźniej na duszy się zrobiło na myśl, że są jeszcze zacne serca – które o nas w tej chwili myślą… Jest to pierwsza przyjemność w naszej wojennej doli”(poniżej skan tej stronicy pamiętnika)

Po wielu nieudanych próbach rodzina Dąbrowskich nauczyła się wytwarzać mydło. Dzięki handlowi wymiennemu mydłem, warzywom z ogrodu i królikom hodowanym w piwnicach – udało się przeżyć czas wojny…

Co jakiś czas dwór „odwiedzali” to Niemcy – to partyzanci, to bandyci … I jedni i drudzy spodziewali się zastać w pałacu dostatek i wyżerkę – a zastawali okropną biedę. Ale i tak coś zawsze zabrali – czego nie udało się schować…
Samych napadów bandyckich przeżyliśmy 27…

Pamiętam jak w roku 1943 robiłam sztandar dla chłopców z lasu:
Miałam biały obrus który się do tego nadawał ale trzeba było go ufarbować na czerwono. Po włożeniu do farby- stał się czarny – a nie miałam innego kawałka materiału który by się do tego nadawał.
Szybko wyjęłam go z farby i włożyłam do zimnej wody – po chwili nabrał pięknego krwistego koloru. Inne kawałki tkaniny które farbowałam razem z nim – zostały czarne – potraktowaliśmy to jak dobrą wróżbę dla ojczyzny.
Na sztandarze wyhaftowałam orła a nad nim słowa: Bóg-Honor-Ojczyzna, a na dole „Pododdział Sikorka”
Kiedy haftowałam wpadł oddział żandarmerii robić rewizję – sztandar naprędce wrzuciłam w siano i ledwo przykryłam.
Szczęśliwie dowódca żandarmów stanął na sztandarze i kazał wkoło szukać – oczywiście nic nie znaleźli. Gotowy sztandar przekazałam pierwszym chłopakom z lasu jacy się pojawili – a w parę dni później odwiedził mnie cały oddział.
Prosimy panią na ganek – a wtedy dowódca wystąpił i powiedział:
Matko Polko dziekujemy Ci za ten sztandar-bronić go będziemy do ostatniej kropli krwi”
Nie dało się powstrzymać łez – zaśpiewali jeszcze kilka patriotycznych piosenek i wrócili do lasu. „

Pani Joanna napisała wiele wierszy, poniżej kilka utworów: